A anfetamina ou d, l-anfetamina é un axente adrenérgico sintético, potente estimulante do sistema nervioso central. A dexanfetamina (dextro-anfetamina), xorde da separación do composto racémico (d, l-anfetamina) nas súas dúas configuracións ópticas posibles, e a extracción daquela que corresponda isómero óptico dextrógiro.
A expresión anfetaminas (forma plural da anterior) ten polo menos dúas acepcións posibles. A máis restrinxida, úsase para referir a tríada formada polas sustancias: anfetamina, dexanfetamina e metanfetamina. En tanto que a máis xeral alude tamén aos estimulantes de tipo anfetamínico (ATS: acrónimo inglés de Amphetamine-Type Stimulants). Os ATS son a familia farmacológica integrada por compostos con estrutura química análoga ou derivada da molécula de anfetamina, con propiedades clínicas similares, e con grao de actividade farmacológica (potencia) comparable. Esta acepción é máis frecuente, e é a que utilizaremos neste artigo (salvo indicación en contrario). Habilita para incluír tamén no grupo das sustancias anfetamínicas a estimulantes como o metilfenidato (análogo estrutural) e o dexmetilfenidato; e a derivados químicos con propiedades entactógenas, como o MDMA; e anorexígenas, como o fenproporex, o dietilpropión (anfepramona), a fentermina, a benzfetamina, a fendimetrazina, sendo estas últimas as de menor potencia relativa.
composición:
As amfetaminas son un grupo de compostos orgánicos do nitróxeno que poden considerarse derivados do amoníaco.
Formas de adulteración:
Adquiridas en establecementos farmacéuticos atópanse puras. No mercado negro poden estar adulteradas con efedrina, cafeína ou fenilpropanolamina, acompañadas de talco, gis, etc. A súa aplicación intravenosa é case un suicidio tendo isto en conta.
Tipos:
Distínguense tres tipos:
a) Anfetaminas propiamente ditas: dexanfetaminas e metanfetamina (máis potente).
b) Anorexígenos de estrutura anfetamínica como a fenmetrazina
c) Psicoestimulantes de estrutura máis complexa: metilfenidato, etc
A anfetamina é un derivado químico da efedrina, sintetizado por primeira vez en 1887 polo químico alemán L. Edeleano, quen chamou ao composto fenilisopropilamina. As investigacións preliminares enfocáronse nos efectos periféricos e atoparon que era unha amina simpaticomimética con propiedades broncodilatadoras. As accións sobre o sistema nervioso central non foron reportadas ata 1933. En 1919, sintetizouse en Xapón a metanfetamina; e en 1944, nos laboratorios da corporación suízo-alemá Ciba-Geigy (precursora de Novartis), o metilfenidato.
O uso médico experimental das anfetaminas comezou nos anos 1920. A droga sería utilizada desde entón polos militares de varias nacións, especialmente da forza aérea, para combater fatígaa e incrementar a alerta entre as milicias. En 1927, a habilidade da anfetamina para elevar a presión sanguínea, contraer os vasos sanguíneos, e dilatar os pequenos sacos bronquiales, deu lugar á súa comercialización, presentándose o inhalador Benzedrina. Pouco tempo despois, apareceu a dexanfetamina (Dexedrina). En 1938, lanzouse ao mercado a metanfetamina (Methedrina) e, en 1954, o metilfenidato (Ritalin). Un reporte farmacéutico de 1946, listaba 39 desordes para os cales a anfetamina era o tratamento recomendado (Tyler, 1995). As anfetaminas serían usadas para fins tan variados como a narcolepsia, a obesidade, a depresión [1], o ADHD en nenos e adultos [2], o tratamento de sobredose por sedantes, e ata a rehabilitación do alcoholismo e hábito doutras drogas.
A anfetamina foi utilizada como axente para mellorar o rendemento, tanto físico (inaugurando o dóping deportivo), como intelectual (dóping cognitivo). A dispensación indiscriminada do produto, unida ao descoñecemento público respecto dos seus perigos potenciais e á ausencia dun sistema idóneo de farmacovigilancia, desencadeou fenómenos de abuso e adicción. En 1971, a anfetamina foi sometida a control internacional no marco da Convención Internacional de Psicotrópicos.
Actualmente é unha sustancia controlada suxeita a fiscalización, pero accesible na maioría dos países. A cota agregada de produción de anfetamina nos EE.UU. aumentou vigorosamente na década anterior, pasando de menos de media tonelada en 1990 a máis de 9 toneladas no ano 2000.
Química:
A molécula da anfetamina está emparentada estruturalmente co alcaloide vexetal efedrina. Foi precisamente a efedrina, o substrato usado inicialmente como reactivo para a obtención do novo composto. Como a efedrina, a anfetamina é tamén un axente con propiedades para mimetizar a acción da hormona adrenalina e activar o sistema nervioso simpático, é dicir, trátase dunha amina simpaticomimética. Con todo, a segunda molécula logra atravesar moito máis eficazmente a barreira hematoencefálica, o que explica a súa capacidade distintiva de estimular o sistema nervioso central. Isto último habilita a súa clasificación como amina simpaticomimética de acción central.
O entusiasmo derivado do achado deste composto, deu lugar á súa manipulación química, habéndose síntetizado gran cantidade de variantes da molécula. Estas iniciativas foron acollidas de modo indiscriminado pola industria farmacéutica, que puxo en circulación algúns axentes con maior potencial tóxico, sen habelos avaliado de xeito idóneo previamente. Algúns destes axentes derivados da anfetamina son a fenmetrazina, a metanfetamina e a parametoxianfetamina (PMA). Un exemplo destas políticas é o caso do Dexamyl, composto que se comercializou extensivamente nos anos 1950 para tratar a depresión e os chamados trastornos funcionais. Tratábase dunha fórmula mixta a base do estimulante dextro-anfetamina e do depresor babitúrico amibarbital. Cabe sinalar que ata os anos 1960, os sistemas de regulación de produción, distribución e dispensación de medicamentos estaban en fase embrionaria, e a falta de controis habilitou a rápida proliferación das novas sustancias, o que en moitos casos suscitou desconfianza no cidadán común achega este tipo de fármacos.
A anfetamina é unha fenetilamina. Trátase dunha molécula quiral, cuxa configuración óptica pode presentarse en forma de enantiómeros activos dextrógiros e levógiros. A anfetamina ou anfetamina racémica (d, l-anfetamina) é unha mestura equimolar de ambos os isómeros ópticos. A dexanfetamina (dextro-anfetamina) e a levo-anfetamina, xorden da separación do composto nas súas dúas configuracións ópticas posibles. A levo-anfetamina ten débil inxerencia nos efectos clínicos da anfetamina. A dexanfetamina (isómero óptico dextrógiro da molécula) é responsable case plenamente da actividade farmacológica do composto.
Na actualidade, a presentación máis popular consiste nun preparado a base de sales mixtos de anfetamina e dextroanfetamina, coñecido pola marca Adderall, pero comercializado tamén como xenérico. O propósito desa fórmula é aproveitar as diferenzas farmacocinéticas entre os distintos compoñentes, de maneira que se promova un efecto clínico máis estable e duradeiro. O Adderall está composto nun 75 % por anfetamina racémica, e nun 25 % por dexanfetamina. Ambas baixo a forma de distintos sales (sacarato, sulfato, clorhidrato).
Farmacocinética:
A anfetamina adminístrase por vía oral e ten unha boa absorción, de modo que o inicio da acción terapéutica maniféstase ao cabo duns 30 a 60 minutos. A semivida de eliminación é dunhas 10 horas. Os efectos clínicos prolónganse por 6 a 8 horas. Estes valores fan referencia á administración por vía oral, que é a máis indicada xa que raramente asóciase con patróns de abuso.
Mecanismo de acción:
A anfetamina é un agonista directo dos receptores presinápticos para noradrenalina (NA) e dopamina (DÁ) a nivel do sistema nervioso central. A anfetamina únese a estes receptores e os activa, inducindo a liberación dos neurotransmisores de reserva aloxados nas vescículas das terminais nerviosas, convertendo os respectivos transportadores moleculares en canles abertas. Tamén ten unha acción agonista serotoninérgica, aínda que relativamente máis débil.
Como o metilfenidato (Ritalina), a anfetamina tamén impide que os transportadores de monoaminas removan dáa e NA do espazo sináptico (inhibición da recaptación), o que conduce a un incremento nos niveis extracelulares de DÁ e NA. O nivel de potencia da anfetamina para bloquear estas moléculas transportadoras é menor ao do metilfenidato.
Estes efectos combinados rapidamente aumentan as concentracións dos respectivos neurotransmisores no espazo sináptico, promovendo a transmisión do impulso nervioso nas redes neuronais dopaminérgicas e noradrenérgicas.
Controis para evitar a síntese:
A anfetamina é a droga sintética cuxo control para evitar a súa elaboración é máis difícil, ao ser unha molécula sinxela, os precursores, (é dicir sustancias químicas das que se partirá para sintetizala) son moi comúns e non se poden controlar, ou prohibir ademais de ser unha síntese simple. Por ese motivo hai persoas que cren que por haberse comprado o Quimicefa son premios Nóbel en química e anímanse a facelas co consecuente perigo engadido para a saúde dos consumidores.
Acción terapéutica:
A anfetamina estimula o sistema nervioso central mellorando o estado de vixilia e aumentando os niveis de alerta e a capacidade de concentración. Favorece as funcións cognitivas superiores, como a atención e a memoria (en particular, a memoria de traballo) e mostra os seus efectos sobre as funcións executivas. Produce efectos reforzadores, asociando determinadas condutas con emocións pracenteiras. A nivel conductual, reforza os sistemas implicados na regulación das respostas a emocións específicas; reduce os niveis de impulsividad (autocontrol); no caso particular da obesidade, utilizoulla debido á súa acción sobre os centros hipotalámicos que regulan o apetito. Para rematar, é un axente activante do sistema nervioso simpático, con efectos adrenérgicos periféricos, que se traducen nun aumento no nivel de actividade motriz, na resistencia a fatígaa, na actividade cardio-respiratoria, e en particular, nos procesos metabólicos termogénicos do organismo, dando lugar a unha maior queima de graxas.
No hay comentarios:
Publicar un comentario